Fungsi daerah artikulasi
Alat artikulasi atau alat
atau organ yang berfungsi untuk mengeluarkan bunti bahasa. Terdapat banyak alat
yang terlibat dalam mengeluarkan bunyi bahasa iaitu alat-alat yang terlibat
dalam sistem udara yang keluar dan masuk ke paru-paru untuk menghasilkan bunyi
bahasa.Bunyi bahasa yang dihasilkan ialah vokal, konsonan dan diftong. Setiap
alat artikulasi mengeluarkan bunyi bahasa mengikut daerah pengeluaran bunyi
bahasa yang tertentu. Alat-alat artikulasi utama terdiri lidah, gigi, bibir,
gusi, lelangit, rongga hidung dan pita suara.
Lidah
Lidah merupakan alat artikulasi yang terpenting
paling aktif dan digelar tulang belakang kepada pertuturan manusia. Lidah
terbahagi kepada lima bahagian iaitu belakang lidah, tengah lidah, hadapan
lidah, daun lidah dan hujung lidah serta pembahagian ini membolehkan lidah
menghasilkan pelbagai bunyi.
·
Belakang
lidah : bahagian lidah yang paling belakang dan bertentangan dengan lelangit
lembut
·
Tengah
lidah atau akar lidah :bahagian lidah yang bertentangan antara pertemuan
langit keras dan lelangit lembut
·
Hadapan
lidah : bahagian lidah yang bertentangan dengan lelangit keras
·
Daun/akar
lidah : bahagian lidah sepanjang garisan menghadap gusi
·
Hujung
lidah : bahagian lidah yang paling akhir dan bertemu dengan gigi
Sebagai contoh, vokal depan sempit [i] dalam
perkataan ‘ikan’ memerlukan bahagian hujung lidah berada pada kedudukan paling
tinggi dalam rongga mulut.
Selain itu, bahagian hadapan lidah, tengah lidah dan
belakang lidah memainkan peranan yang penting dalam penghasilan bunyi-bunyi
vokal, iaitu bunyi vokal hadapan, tengah dan belakang. Hujung lidah merupakan
bahagian yang paling berperanan dan boleh digerakkan ke mana-mana bahagian
mulut untuk membuat penyekatan udara. Hal ini membolehkan lidah dapat membuat
deskripsi pelbagai jenis penghasilan bunyi dengan adanya
pembahagian-pembahagian ini.
Gigi
Selain lidah, Gigi juga berperanan penting dalam penghasilan bunyi bahasa
meskipun peranannya tidaklah aktif. Kedudukannya yang statik dan sentiasa
digunakan sebagai penampan aliran udara dalam penghasilan bunyi. Penampan
aliran udara inilah yang seterusnya menghasilkan bunyi.
Bibir
Bibir adalah alat artikulasi yang terletak pada bahagian luar rongga mulut. Bibir
terdiri daripada otot-otot kenyal yang boleh dihamparkan dan dibundarkan dan
berperanan mengeluarkan bunyi yang berbagai-bagai. Selain itu, Bibir juga
menjadi sempadan paling luar daripada rongga mulut. Bibir juga berfungsi
membuat sekatan kepada udara yang keluar daripada rongga mulut. . Kedua-dua bibir (atas dan bawah) dapat digerakkan,
dihamparkan dan dibundarkan. Misalnya, untuk menghasilkan bunyi b, w dan v. Apabila membunyikan bunyi [ i ] misalnya keadaannya
menjadi terhampar, manakala jika menyembunyikan bunyi [ u ] bibir menjadi
bundar. Bibir juga berfungsi dalam membuat sekatan kepada udara yang keluar
daripada rongga mulut, untuk menyembunyikan bunyi [ m ] misalnya, udara disekat
di bibir.
Gusi
Gusi merupakan bahagian yang cembung dan menurun dari gigi ke bahagian dalam
rongga mulut. Organ
ini digunakan sebagai daerah sebutan. Gusi memainkan peranan dalam
penghasilan bunyi-bunyi seperti bunyi [ t ], [ d ], [ l ] dan sebagainya dengan
bantuan hujung lidah yang berfungsi membuat penyekatan.
Lelangit
Lelangit dapat dipecahkan kepada dua bahagian, iaitu
lelangit keras dan lelangit lembut. Lelangit lembut menganjur dari sempadan
lelangit keras hingga ke akhir rongga mulut. Lelangit keras bermula dari
sempadan gusi di bahagian hadapan atas rongga mulut dapat diturunnaikkan untuk
menutup atau membuka saluran rongga tekak terus ke rongga hidung. Apabila
dinaikkan, rongga mulut akan terbuka dan udara akan keluar melalui rongga mulut
dan apabila diturunkan, rongga mulut akan tertutup dan udara terpaksa keluar
melalui rongga hidung. Oleh
sebab itu, alat artikulasi ini amat penting bagi
menentukan sama ada bunyi yang dikeluarkan itu bunyi sengau ataupun sebaliknya.
Apabila lelangit lembut diturunkan, bunyi yang keluar adalah sengauan manakala
jika dinaikkan, bunyi yang keluar bukanlah bunyi sengau.
Rongga Hidung
Terletak di atas rongga mulut yang dipisahkan
oleh lelangit. Rongga hidung boleh dibuka atau ditutup, bergantung kepada
keadaan sama ada anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan atau tidak.
Pita suara
Pita suara terletak dalam ruang tenggorok
(halkum) dan amat penting dalam penghasilan bunyi. Proses pengeluaran suara
berlaku dengan cara memperluas dan mempersempit lubang yang terdapat di antara
dua keping selaput nipis berkenaan. Sewaktu pernafasan biasa, pita
suara direnggangkan supaya arus udara boleh melalui tanpa sekatan. Makna kata,
dalam pernafasan biasa, glotis terbuka. Jikalau glotis dirapatkan
serapat-rapatnya dan tekanan udara dari paru-paru yang kuat menyebabkan rapatan
itu dilepaskan serta merta, terjadilah bunyi letupan pita suara. Jika glotis
dirapatkan tetapi tidak menutup keseluruhan ruang, maka udara dari paru-paru
dapat lalu. Sekiranya laluan udara itu menggetarkan pita, bunyi yang dihasilkan
disebut bunyi bersuara, misalnya [ a ]. Manakala
jika pita suara tidak bergetar, bunyi yang dihasilkan dikatakan bunyi yang
tidak bersuara, misalnya [s].
Tulang
rahang
Tulang
rahang juga terlibat dalam penghasilan bunyi-bunyi bahasa dalam menentukan
kedudukan gigi dan bibir. Tulang rahang memainkan peranan utama kerana mulut
akan terbuka luas jika rahang dibuka dan tertutup jika rahang ditutup.
Anak tekak
Lokasi
anak tekak terletak di bahagian belakang rongga mulut dan berhampiran dengan
lelangit lembut (anak tekak bersambungan dengan lelangit lembut). Anak tekak
berperanan sebagai alat artikulasi bersama dengan lelangit lembut khususnya
dalam menentukan sama ada sesuatu bunyi yang hendak dikeluarkan itu bunyi
sengau atau tidak. Di samping itu, anak
tekak juga boleh digerak-gerakkan sama ada dinaikkan atau diturunkan.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan